जनकपुर बम काण्डमा गच्छदारको कनेक्सन ?

जनकपुर बम काण्डमा गच्छदारको कनेक्सन ?

 

1539

 

10

 

1

 

0

 

1552

 

 

जनकपुर । जनकपुरमा कवाडी सामानको व्यवसाय शुरु गरेका सञ्जय साह र किराना पसल खोलेका जीवनाथ चौधरी आज करौडौंको होइन अर्बौंका मालिक भएका छन् । दुवैजनाको सम्पत्ति जोड्ने एउटै बाटो थियो ‘दादागिरी’ र ‘ठेक्क पट्टा’ । २०४६ सालमा प्रजातन्त्रको उदयसँग जनकपुरमा यी दुई व्यक्तिको उदय भएको थियो । शुरुमा आ–आफ्ना आमा बुवाको व्यवसायीमा सहयोग गर्न जनकपुर छिरेका उनीहरु विस्तारै धनुषाका ‘डन’ नै भए । र, त्यसको शुरुवात भयो जीवनाथ चौधरीबाट ।
यसरी शुरु भयो अपराधको यात्रा
रामानन्द युवा क्लवमार्फत् जनकपुरीया नेपाली काँग्रेससँग हिमचिम बढाएका चौधरी त्यसकै भ¥याङ्ग बनाएर धनुषा जिल्ला विकास समितिमा सहलेखापालको जागिर पाए । २०४९ को स्थानीय निर्वाचनमा काँग्रेसका रामसरोज यादव जिविसका सभापति भएपछि कमर्श पढेका जीवनाथ चौधरीले त्यसको फाइदा उठाएर जिविसमा छिरे । जिविसमा सहलेखापाल भएपछि सञ्जय साहसँग उनका दोस्ती भयो र दुवैजना मिलेर जनकपुरमाथि ‘राज’ गर्न थाले । जिविसबाट चुङ्गी करको ठेक्का पाएपछि सञ्जय र जीवनाथको उन्नतिको ढोका खुल्यो । जिविसमा जीवनाथ र सञ्जयको मनमानी यहाँसम्म पुग्यो कि ठेक्का कसलाई दिने कसलाई नदिनेसम्मको हैसियत बनाए ।
धनुषाको लोहना–७ का ४० वर्षीया सञ्जय साह काँग्रेस नेता स्मृतिनारायण चौधरीको औला समातेर राजनीतिमा आएका थिए तर स्मृतिसँग धेरै दिनसम्म उनको सम्बन्ध टिक्न सकेन र उनी एमाले निकट हुन पुगे । त्यसको कारण हो, जिविसमा एमालेका सभापति हुनु । २०४९ सालमा काँग्रेसका सभापति रामसरोज यादव हुँदा ‘दादागिरी’ देखाइ सकेका सञ्जय साह एमालेको सभापति हुने वित्तिकै ‘यूटर्न’ भए । २०५४ को स्थानीय निर्वाचनमा एमालेका रामचरित्र साह जिविस सभापति बनेपछि उनले जातियताको कुरा उठाएर रामचरित्रको नजिक भए । त्यसपछि जिविसको चुङ्गीकर ठेक्का पाएर उनी प्रहरीको मिलोमतोमा सडकमा ढाट लगाउन शुरु गरे । सडकमा ढाट लगाएर कर उठाउन थालेपछि सञ्जय साहको दिन फिरेको जानकारहरु बताउँछन् ।
जीवनाथ जिविसको कर्मचारी भएपछि सञ्जय साहलाई काम गर्नमा कुनै समस्या थिएन । उनले पैसाको बलमा प्रहरी प्रशासनदेखि लिएर गुण्डा पाल्ने हैसियतमा पुगे । गुण्डाको डर–त्रास देखाएर आफू मात्र होइन अरु अरुलाई पनि ठेक्का दिलाउन थाले र त्यसबाट कमिशन लिन थाले । त्यस क्रममा उनी पटक पटक प्रहरी हिरासतमा पनि गए तर पैसा र पावरका कारण उनी छुट्दै पनि गए । गजबको कुरा के भने मधेश आन्दोलनपछि मधेशमा काँग्रेस र एमाले कमजोर भएपछि बुद्धि पुर्याएर उनी मधेशवादी दलमा पनि सहभागी भए । र, पैसा र शक्तिको आडमा सविधानसभा चुनाव सविधानसभा सदस्य पनि भए मधेशी जनअधिकार फोरम नेपालको तर्फबाट । फोरम नेपालमा पनि उनी उपेन्द्र यादवको विरोध गर्दै विजय कुमार गच्छदारको नजिक भए । गच्छदार पनि ठेक्का पट्टाको काम गर्ने भएकाले सञ्जयसँग तुरुन्तै कुरा हिमचिम बढ्यो र दुवै भए ‘विजनेज पार्टनर’ । धनुषा, महोत्तरी वरिपरी ठेक्कापट्टा र दादागिरी गर्दै आएका सञ्जय साहको सञ्जाल उपत्यका र त्यस वरपर पनि विस्तार भयो र त्यसमा मलजल गर्ने काम गच्छदारले गरे । गच्छदार भौतिक योजना तथा निर्माण मन्त्री भएपछि उनी राज्य मन्त्री भए । त्यसपछि त झन् उनको रवाफले आसमान छोयो । मन्त्रीको हैसियतबाट धनुषामा कराडौंको अनियमितता गरे, जुन मुद्दा अहिले अख्तियार दुरुपयोग आयोगसम्म पुगेको छ ।
गच्छदार कनेक्सन
तत्कालिन अवस्थामा शक्तिमा रहेका गच्छदारको आडमा अख्तियारको मुख समेत थुनेर बसेका उनी मधेशको अधिकारको हवाला दिँदै गच्छदारबाट अलग भएर मधेश क्रान्ति फोरम गठन गरे । मधेश क्रान्ति फोरम कुनै पार्टी नभएर एउटा संगठन थियो जसको आडमा उनी तराई मधेशमा गुण्डागर्दी गर्थे । त्यही गुण्डागर्दीलाई मन नपराएर विराटनगरका रामलाल सुतियार मधेश क्रान्ति फोरम विभाजन गरेर अलग भए । उनलाई साथ दिने केशव झा, अभास लाभ, मधेशानन्दलगायतका युवाहरु पनि साथ छाडेको उनको गुण्डागर्दीको रवैयाबाट । त्यसपछि मधेशमा राजनीतिक रुपमा कमजोर हुँदै गएका उनी पुनः गच्छदारको पार्टीमा फर्के । सञ्जय साह त्यसबेला गच्छदारको पार्टीमा फर्के जुनबेला गच्छदार उपप्रधान तथा गृहमन्त्री थिए । तत्कालिन गृहमन्त्रीको आडमा उनी निकै अवैद्य कामहरु गरे । प्रहरीको रासन ठेक्का लिए तर कहिले काम गरेनन् बरु त्यसको नाममा जहिले पनि अरु–अरु धन्दा गरे । जनकपुरका पाँचजनाको ज्यान जाने गरी भएको बम विष्फोटको घटनालाई पनि गच्छदारकै आडमा ढाकछोप गरे । त्यो बम विष्फोटमा सञ्जय साहका हात रहेको प्रमाण प्रहरीको हातमा हुँदा हुँदै उनलाई समात्न प्रहरीले कहिले आँट गरेनन् कारण थियो, विजयकुमार गच्छदार ।
गच्छदार गृहमन्त्रीबाट हट्ने वित्तिकै उनी उनलाई छाडेर सद्भावना पार्टीमा प्रवेश गरे । राजेन्द्र महतो अध्यक्ष रहेको सद्भावना पार्टी विस्तारै ठूलो पार्टी हुँदैछ र त्यहाँ नेताको अभाव छ भनि ठानेर सञ्जय साह महतोको पार्टीमा प्रवेश गरे र त्यसको उपाध्यक्ष पनि भए । दास्रो सविधानसभा चुनावमा उनी आफ्नो चुनाव क्षेत्र परिवर्तन गरे । जीवनाथको प्रभाव रहेको क्षेत्र छाडेर अर्को क्षेत्रबाट चुनाव जिते । जीवनाथको प्रभाव रहेको क्षेत्रबाट काँग्रेसका विमलेन्द्रनिधि चुनाव जिते । विमलेन्द्र चुनाव जितेर मन्त्री हुने वित्तिकै बम विस्फोटमा संलग्न मुकेश चौधरी पक्राउ परे । र, मुकेश चौधरी पक्राउ परेपछि बम विस्फोटका मुख्य योजनाकार समातिनुपर्छ भन्दै रमानन्द चौकमा नियमित रुपमा अनसन बस्न शुरु भयो त्यो पनि विमलेन्द्र निधिको इशारामा । त्यसले गर्दा प्रहरी प्रशासनदेखि लिएर गृहमन्त्रीमाथि पनि दवाव बढ्न थाल्यो र गृहमन्त्रीकै निर्देशनमा सञ्जय साहलाई पक्राउ गर्न आदेश भयो । स्रोतले भन्छन्, सञ्जय साह पक्राउ परिसकेका छन् तर प्रहरीले त्यसलाई स्विकार गरिरहेका छैनन् ।
दुई साथीबीच कसरी शुरु भयो दुश्मनी ?
मिथिला राज्यको माग गर्दै रमानन्द चौकमा बसेको आन्दोलनकारीमाथि लक्षित त्यो बम विस्फोट नभएर जीवनाथ चौधरीमाथि लक्षित थियो । शुरु–शुरुमा सँगैका विजनेश पार्टनर सञ्जय र जीवनाथबीच यस्तो दुश्मनी उत्पन्न भयो कि एक अर्कालाई सिध्याउनसम्मको खेल शुरु भयो । स्रोतका अनुसार सन् २००९ मा पनि जीवनाथ चौधारीमाथि सञ्जय साहको समूहबाट गोली प्रहार भएको थियो । आपराधिक रुपमा सञ्जय र जीवनाथको छुट्टा छुट्टै समूह तयार भयो । बुवाको सानो किराना पसलमा सहयोग गर्न जनकपुर छिरेका जीवनाथको रमानन्द चौकमै सुविधासम्मन्न सीता प्यालेस होटल छन् । सम्पत्तिको मामलामा सञ्जय साहलाई पनि उछिन्न लागेका जीवनाथसँग क्यासिनो सञ्चालन गर्ने गरी उनको सात तले नयाँ भवन तयारी अवस्थामा छ भने करौडौं मूल्य पर्ने विघाका विघा जमिन जनकपुरभित्रै छन् । रत्नसागरका महन्त वैकुण्ठ दासका नजिक रहेर करौडौं मूल्य बराबरका विभिन्न मठ मन्दिरका जग्गा आफ्नो नाममा सारेका छन् । जीवनाथको हरकतबाट आजित भएका महन्त बैकुण्ठ दास पछि गएर सञ्जयको शरणमा गए । त्यसपछि जीवनाथ र सञ्जयको दुरी बढ्न शुरु भएकोको थियो ।
भूमाफियाको रुपमा परिचित बैकुण्ठको संरक्षण सञ्जय साहले गर्न थाले भने अर्का भूमाफिया जानकी मन्दिरका महन्त रामतपेश्वर दासको संरक्षण जीवनाथे गर्न थाले । यी दुई समूहबीचमा यस्तो स्थिति पैदा भयो कि जनकपुर असुरक्षित बन्दै गए । धर्म कर्म र पर्यटकको आवत जावत हुने ठाउँमा गुण्डा तथा अपराधिहरुको आवत जावत हुन थाले । जनकपुरमाथि ‘राज’ गर्नका लागि बेला बेलामा यी दुई समूहबीच झडप हुने गथ्र्यो । यी दुई समूहको कलहका कारण सीडीओ, एसपी तथा जिविस प्रमुख समेत जिल्लामा बस्न मान्दैनथे । जिविसका कुनै ठेक्का पट्टा होस् वा कुनै बैठक दुई समूहबीच झडप हुन्थे नै । त्यसका लागि प्रहरीले पहिलादेखि सुरक्षा निकै कडा पारेका हुन्थे । २०६९ बैशाख १८ गते रमानन्द चौकमा मिथिला राज्यको माग गर्दै आन्दोलनमा बसेका समूहमा जीवनाथ चौधरी पनि सहभागी हुँदै आएका थिए । त्यही मौकामा जीवनाथाई हत्या गर्ने योजना बन्यो र त्यसमा प्रयोग भए मधेशका सशस्त्र समूह ।
के भएको थियो बमकाण्डको दिन ?
रमानन्द चौका बसेका आन्दोलनकारीको भिडमा बसेका जीवनाथ चौधरीको छेउमा नै रिमोट कन्ट्रोलबाट चल्ने बम राखिएको थियो तर संयोगबस बम राखिएकै अवस्थामा जीवनाथ उठेर आफ्नो होटलतिर लागेका थिए र त्यसैबेला बम विस्फोट भयो र पाँचजनाको ज्यान गयो, दर्जनौ घाइते भए । त्यो घटनाको जिम्मवारी शुरुमा जनतान्त्रिक तराई मुक्ति (राजन समूह) का राजन मुक्तिले लिए, जुन जीवनाथ चौधरीको लगानीमा चलेको समूह हो । जीवनाथले राजन मुक्तिलाई सम्पर्क गरेर ‘यो के गरेको यो किन यस्तो गराएका भनेपछि उनी ब्याक भएका थिए । त्यसपछि तराई जनतान्त्रिक पार्टी मधेशका नेता मुकेश चौधरीले जिम्मेवारी लिए जो सञ्जय साहबाट परिचालित समूह थिए । मुकेश चौधरीले जिम्मेवारी लिएपछि प्रहरीले त्यसको अनुसन्धान शुरु गरे र अनुसन्धानमा सञ्जय साह र मुकेश चौधरीबीच फोनमा भएको वार्तालापको अडियो फेला पारे । जुन तराई टेलिभिजनबाट पनि प्रशारण भएको थियो । संवादमा बम विस्फोट कसरी गराउने, कसलाई लक्षित गर्ने, कति बजे विस्फोट गराउने लगायतका कुराकानी भएको छ ।
शुरुमा राजनमुक्तिले जिम्मेवारी लिएपछि जनकपुर बम काण्डमा जीवनाथ पनि मुछिएका थिए । बम विस्फोट भएलगतै मिथिला राज्य दिन नचाहेको काँग्रेसले यो विस्फोट गराएको आरोपहरु लाग्दै आएका थिए र काँग्रेस पृष्ठभूमिका जीवनाथ अपराधिक गतिविधिमा रहेका कारण प्रहरीको नजर जीवनाथमाथि थियो । प्रहरीले जीवनाथाई बोलाएर सोधपुछ पनि गरेको थियो । जिविसबाट प्रदान गरिने सामाजित सुरक्षा भत्तामा अनियमितता गरेको भन्दै अख्तियारले जीवनाथगायत अन्य कर्मचारीलाई निलम्बित समेत गरेको थियो र हिरासतमा पनि राखेका थिए । जीवनाथे तीन लाख धरौटी तिरेर मुक्त भएका हुन् । हुनत उनी यसअघि पनि विभिन्न आपराधिक कृयाकलापमा प्रहरी हिरासतमा गएका हुन् र धरौटीमा रिहा भएका थिए ।

आवश्यक उपकरण नहुँदा प्रहरी अनुसन्धान फितलो

आवश्यक उपकरण नहुँदा प्रहरी अनुसन्धान फितलो

गौशाला, २८ फागुन । महोत्तरी जिल्ला प्रहरीसँग आवश्यक अनुसन्धान उपकरण नहुँदा जिल्लाभित्र घटेका घटनाहरुको अनुसन्धान फितलो रहेको विभिन्न घटनाक्रमले देखाएको छ ।
केही दिनअघि मात्रै जिल्लाको मझौराविसनपुर–३ का १७ वर्षीया ममताकुमारी साफीको हत्या गरिएको घटनाको प्रमाण सङ्कलन गर्न सकिएको छैन । घरमा नौ वर्षीय भाइसँगै सुतिरहेका ममताको आँखामा पट्टी बाँधिएको, दाँया खुट्टा बाँधिएको, मुखमा सल कोची झुन्ड्याएर गत माघ १२ गते राति अज्ञात समूहले हत्या गरिएको थियो ।
त्यस्तै जलेश्वर जनकपुर सडकखण्डको पर्सा पुलमा भारत विहारको मधुवनी जिल्लाअन्तर्गत दुर्गास्थानका प्रदीप साहलाई २०६८ साल असोज २६ गते घाँटी काटी हत्या गरिएको थियो । साह जनकपुरमा डेरा लिई सख्खरको व्यवसाय गर्दै आएका थिए । तर सो घटनाको प्रमाण हालसम्म सङ्कलन गर्न सकेको छैन । ममता र साह घटनाको मात्र हैन जिल्लामा त्यस्ता दर्जनौँ घटनाका प्रमाण आवश्यक उपकरण र जनशक्तिको अभावमा सङ्कलन गर्न सकिएको छैन ।
आवश्यक उपकरण र जनशक्ति अभावमा प्रहरीलाई वैज्ञानिक तरिकाले आपराधिक घटनाको प्रमाण सङ्कलन गर्न सकिएको छैन् ।  वैज्ञानिक प्रमाण नहुँदा अपराध अनुसन्धान प्रभावित हुने गरेको छ । अपराधीले नयाँनयाँ प्रविधि अपनाइरहँदा प्रहरीले भने परम्परागत रुपमा अनुसन्धान गर्नुपर्दा अपराध पत्ता लगाउन समस्या हुने गरेको प्रहरी बताउँछन् ।
वैज्ञानिक उपकरणले अभाव छ, यसले अपराध अनुसन्धानमा प्रभाव पारेको छ, जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोतरीका प्रहरी नायब उपरीक्षक राजेन्द्रबाबु रेग्मीले बताउनुभयो । उनका अनुसार वैज्ञानिक प्रमाण सङ्कलन नहुँदा कतिपय घटनामा अपराधी पत्ता लगाउनै समस्या छ । योजनाबद्ध तरिकाले हुने अपराधमा अपराधी पत्ता लगाउनै समस्या हुने गरेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय अपराध अनुसन्धान शाखाका एक अनुसन्धान अधिकृतले बताए । “सूक्ष्म अध्ययनका लागि फिड्गर प्रिन्ट, डिएनए, फाइबरलगायत वैज्ञानिक प्रमाण सङ्कलन गर्न सकिएको छैन”–उहाँले भन्नुभयो–“यसले अनुसन्धान प्रभावित भइरहेको छ ।”
प्रहरीलाई आवश्यक उपकरणकै अभावमा प्रमाण नपुगेर अपराधीले उन्मुक्ति पाउने गरेको अधिवक्ता उद्ववबहादुर क्षेत्रीले बताउनुभयो । “वैज्ञानिक उपकरण नहुँदा अभियुक्तले अपराध नस्वीकारुन्जेल प्रमाण पत्ता लगाउने अरू कुनै उपाय प्रहरीसँग छैन”–उहाँले भन्नुभयो । बयानमा अपराध स्वीकारे पनि त्यसलाई पुष्टि गर्ने प्रमाणको अभावमा अपराधीले सजाय पाउने सम्भावना न्यून हुने कानुनी व्यवस्था रहेको छ ।
अपराध पत्ता लगाउन घटनास्थलको सूक्ष्मभन्दा सूक्ष्म प्रमाण सङ्कलन गर्नुपर्ने भए पनि मध्य क्षेत्रीय प्रहरी कार्यालय हेटौँडामा यस्ता प्रमाण परीक्षण गर्ने ल्याब नै छैन । आवश्यक उपकरण र जनशक्ति अभावको समस्या देशैभरिको हो । प्रहरीको विधि विज्ञान प्रयोगशाला महाराजगन्जमा मात्र रहेको छ । प्राविधिक समस्यासँगै मुद्दा फाँटको अनुसन्धान अधिकृत अन्यत्र सरुवा हुँदा त्यही जनशक्ति अभाव हुने गरेको छ । परम्परागत तरिकाले आरोपीलाई कुटपिट र यातना दिएर अहिलेको समयमा अपराध पत्ता लगाउन नसकिने प्रहरी अधिकारीहरु नै बताउँछन् ।
शवपरीक्षण रिपोर्ट आउनै दुईदेखि तीन महिना लाग्छ । अरू जाँचको रिपोर्ट पनि त्यस्तै ढिलो हुन्छ, यसले अनुसन्धान अप्ठ्यारो बनाएको छ, प्रहरी नायब उपरीक्षक रेग्मीले भन्नुभयो आफैँसँग  उपकरण भए छिट्टै अपराधी पत्ता लगाउन सकिन्थ्यो ।
“जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा समेत फोरेन्सिक डिर्पामेन्ट छैन”–उहाँले भन्नुभयो–“पोस्टमार्टम जेनरल डाक्टरबाट गराउने हुँदा अपराध कसरी भएको छ र मृत्यु कसरी भएको हो भन्ने पता लगाउन सकिरहकोे छैन र यसले अनुसन्धानलाई समेत प्रभावित पारेको छ ।”
जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा फोरेन्सिक डिर्पामेन्ट विभाग गठन गर्न र विज्ञ डाक्टरको व्यवस्था गर्न स्वास्थ्य विभागसँग माग गरिएको अस्पतालका मेसु डाक्टर बलराम मिश्रले बताउनुभयो । तर हालसम्म स्वास्थ्य विभागले सोको व्यवस्था नगरेको उनको कथन रहेको छ ।
मुलुकी ऐनको ज्यानसम्बन्धी महलले मृत्यु शङ्कास्पद देखिए सरकारी अस्पतालमा त्यहाँ कार्यरत चिकित्सकबाट शवपरीक्षण गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । नेपालमा रहेको क्षेत्रीय, अञ्चल, जिल्लासहित केन्द्रीय अस्पतालले वर्षौंदेखि प्रहरीले ल्याएका शव र व्यक्तिको स्वास्थ्यपरीक्षण र शवपरीक्षण गर्दै आएका छन् ।
बलात्कार, कुटपिट, आत्महत्या, हत्याजस्ता जघन्य अपराधदेखि मादकपदार्थ सेवनसम्मका घटनाको अनुसन्धानका लागि सरकारी चिकित्सकले दिएको परीक्षण रिपोर्टलाई अदालतले महत्वपूर्ण प्रमाण मान्दै आएको छ ।
चिकित्सा कानुन विज्ञानले गर्ने कार्य प्रत्यक्ष प्रहरीसँग सम्बन्ध राख्ने गर्छ । प्रहरी अनुसन्धानका लागि आवश्यक प्रमाण जुटाउने मुख्य स्रोत भएका कारण यसलाई व्यवस्थित बनाउन गृह मन्त्रालयसमेतको सहकार्य आवश्यक रहनेछन् ।
फोरेन्सिक मेडिसिनका लागि कानुनअनुसार प्रहरीले देशभर नै सरकारी अस्पताल र सरकारी चिकित्सककै सहयोग लिने प्रहरी अधिकृतहरु बताउँछन् । प्रहरीले आफ्नै विधिविज्ञान प्रयोगशालालाई समेत समयसापेक्ष बनाउनुपर्छ, सरकारीलाई व्यवस्थित र सुविधासम्पन्न बनाउन आवश्यक छ । संजीतकुमार मण्डल