महोत्तरीको लोडसेटिंङ्ग आन्दोलन पानीको फोका सावित

महोत्तरीको लोडसेटिंङ्ग आन्दोलन पानीको फोका सावित

नागेन्द्रकुमार कर्ण्

अहिले महोत्तरी जिल्लाबासी लोडसेटिंङ्गको मार खप्न वाध्य छन्‍ । विद्युत चुहावटको नाउँमा केन्द्रले लोडसेटिंङ्ग गरेकोे हो । त्यो पनि दैनिक दश घण्टा । नेपालकै प्रमुख तथा विश्वसनीय पत्रिका गोरखापत्रमा सार्वजनिक सुचनाका साथ लोडसेटिंङ्गको तालिका प्रकाशन भएको थियो केही दिन पहिला । यो भन्दा अगाडी लोडसेटिंङ्गको नाम पत्रपत्रिका र समाचारहरुमा महोत्तरीबासीले सुन्ने गरेपनि प्रत्यक्ष्ा भने भोग्न नसक्दा यसबारे जानकार भने थिएनन्‍ भन्दा पनि हुन्छ । आफै पर्दा मात्रै अरुको दु:ख थाहा हुन्छ भन्ने भनार्इ महोत्तरीबासीमा पनि लागु भएको छ । पहिला लोडसेटिंङ्गको मार खप्न नसकेका महोत्तरीबासी अहिले दैनिक दश घण्टा लोडसेटिंङ्गमा बस्नुपर्दा उनीहरुको दैनिकी नै फेरिएको छ । एकातफ जेठ महिनाको असिनपसिन गनर्े गर्मी र त्यसमा पनि विजुली नहुँदाको मार लोडसेटिंङ्ग खेपेका र खेपिरहेका बाहेक कसैलार्इ थाहा हुने कुरै छैन्‍ । 'खेत खाय गदहा, मार खाए जोलहा' मैथिलीको कहावत भmै चुहावट रोक्न नसक्ने विद्युत प्राधिकरण्ा जलेश्वर शाखाले विनासित्तीमा जिल्लावासीलार्इ दुु:ख दिइरहेको छ । जिल्लावासीहरुले समेत संत्रmमण्ाकालिन अवस्थाको फाइदा राम्रैसंग उठाउन उद्यत छन्‍ । तर यसले आफैलार्इ घाटा हुने कुरा भने विसनर्ु पनि हुँदैन्‍ । कसैले यस तफ ध्यान दिएको पाइदैन्‍ । त्यस्तै लोडसेटिंङ्ग गरेर चुहावट रोकिन्छ भन्ने मनशायमा विद्युत प्राधिकरण्ा छ भने त्यो उसको मुर्खता बाहेक केही पनि होइन । यसले प्राधिकरण्ाको ग्राहक अर्थात उपभोत्तmाहरु विजुली नभएपछि मिटर लिनुको फाइदा नै छैन भन्दै अभm चोरी गर्न उद्यत हुन्छन्‍ भन्ने हेक्का राख्नु जरुरी छ । त्यसतै बिजुली नभएपछि यसको विकल्प खोज्न समेत समेत थाल्ने छ जसको असर पछि देखिने हुन्छ । जस्तो जिल्ला विकास समिति महोत्तरीले लोडसेटिंङ्गकै कारण्ा सोलार लगाएर काम चलाउन वाध्य छन्‍ । लोडसेटिंङ्ग व्ािरुद्ध केही दिन पहिला जलेश्वरका उद्योगी, व्यवसायी र पत्रकारहरुले आन्दोलन पनि चलाए तर त्यो आन्दोलन उपलब्धि विहिन हुन पुग्यो । त्यो आन्दोलन निरर्थक समेत सावित भएको भान भइरहेको छ । आन्दोलन मात्र 'हात्त िआयो हात्त िआयो पुmस्स' भएको छ । त्यो लोडसेटिंङ्ग विरुद्धको आन्दोलन पटक पटक संविधानसभाको म्याद बढाए भmैं भएको छ । तर त्यही आन्दोलनको भरमा जलेश्वर उद्योग वाण्ािज्य संघ र पत्रकारहरु गजक्क भइ बसेका छन्‍ । मलार्इ सम्भmना छ, म सानै हुँदा खेरी खास गरी बेलुका पख ४/५ जना साथीहरु नजिकैको पोखरीमा गर्इ ढुङ्गा लिएर एउटा खेल खेल्थ्यौं । त्यो के भने कसले पोखरीमा ढुङ्गा फालेर ठुलो पानीको फोका (बुलबुला) पार्न सक्छ भनेर । त्यो खेल हाम्रो निरर्थक हुन्थयो , मात्र दिन काटने साधन कि मनोरञ्जनको लागि । तर पनि हामी त्यसमा नै मख्ख पथ्र्यो । त्यसले केही फाइदा हुदैन्थ्यो, ढुङ्गा, माटो फालेपछि पानी बरु फोहर हुने गर्दथ्यो । तर पनि हामीलार्इ पोखरी फोहर भइरहेछ कि के भइरहेको छ हेक्का हुँदैन्थ्यो मात्र हामी खेलमा मस्त हुन्थ्यौं । त्यस्तै नै महोत्तरीमा लोडसेटिङ्ग विरुद्धको आन्दोलन भएको छ । कुनै पनि उपलब्धि बिनाको, सानैमा पानीको फोका बनाए सरी । बरु अहिले त आन्दोलनका कारण्ा गोरखापत्रको तालिका पनि जलेश्वर प्राधिकरण्ाले फेरेको जस्तो छ, न कुनै समय छ न कुनै जानकारी । आफ्नो मनको मर्जी चलिरहेको छ । मैथिलीमा भन्छ, 'हगु त बाट ने, सुतु त खाट ने' त्यस्तै छ अहिले जिल्लावासीलार्इ तर सम्बन्धित निकाय केही पनि गर्न सकिरहेको छैन्‍ । महोत्तरीमा भारतबाट विजुलीको लाइन सफ्लाइ भइरहेको छ । विद्युत कार्यालय जलेश्वरका प्राविधिकहरुका अनुसार ५ देखि ८ मेगावाट विजुली भारतले दिइरहेको छ तर महोत्तरीलार्इ कम्तिमा पनि १४ मेगावाट विजुली चाहिन्छ रे । त्यसमा पनि ६० देखि ७० प्रतिशत सम्म चुहावट हुने गरेको छ । तर नेपाल विद्युत प्राधिकरण्ाले त्यो चुहावट रोक्न पुरै असमर्थ देखिएको छ । केही महिनादेखि गाउँ गाउँमा सशस्त्र र जनपद प्रहरीको टोलीलार्इ लिएर चुहावट रोक्न चोरी गनर्े तार, मोटर, केही मान्छेलार्इ पत्रmाउ गरेर केही मात्रामा राज्ाश्व संकलन गनर्ु बाहेक केही गर्न सकेको छैन्‍ । एकातफ गाउँघरमा विजुली नै नदिर्इ न्युन्ातम मुल्य लिन विद्युत प्राधिकरण्ा अगाडी छ भने सदरमुकाममा समेत यस्तै स्थिती बनाएको छ । कार्यालय समयमा आउने टाढा टाढाका जिल्लाबासीहरु विजुली नभएका कारण्ा महँगोेमा फोटोकाँपी, फोटो खिचाउन वाध्य छन्‍ भने बिजुली नभएपछि मनिचेञ्चरमा समेत काम नहुँदा सेवाग्राहीहरु दोहोरो मारमा पनर्े गरेका छन्‍ । जलेश्वर उद्योग वाण्ािज्यसंघ लोडसेंटिङ्ग विरुद्धको आन्दोलन गरेर केही राहत भेटनेमा ढुक्क बनाए पनि आन्दोलन उपलब्धि विहिन बनेपछि अहिले उनीहरुमा आफै निराशा छाएको छ । जलेश्वर उद्योग वाण्ािज्य संघले एकलौटी रुपमा आन्दोलनलार्इ अगाडी बढाएको र आफ्नो स्वार्थसिद्ध भएपछि आन्दोलन रोकेको स्वयं नगरवासीको आरोप रहेको छ । त्यस्तै विजुली नभएपछि संचारक्ष्ोत्र समेत मर्कामा पनर्ु स्वभाविक भएपनि यसपालि महासंघले अलि बढी नै भावुक भर्इ आन्दोलनमा उत्रेको देखियो । विजुली नभएपछि समयमा समाचार नजानु, एफएम रेडियोहरु बन्द हुनु, साप्ताहिक पत्रिकाहरु समेत समयमा निस्कन नसक्नु समस्या भएकोले पत्रकार महासंघले आन्दोलन गरेको बुभिmन्छ । अर्थ न बर्थ चौरी गार्इ भmै महासंघको सो आन्दोलन बन्न पुगेको यर्थात अहिले सबै सामु छ । १० दिन सम्म कुनै ठोस कुरा गनर्े जनाएको जलेश्वर विद्युत प्राधिकरण्ाले सो भन्दा बढी समय भै सके पनि अहिले सम्म यस सम्बन्धमा सिन्का समेत भाँचेको देखिन्न्‍ । यसबाटै जलेश्वर उद्योग वाण्ािज्यसंघ र पत्रकार महासंघले गरेको आन्दोलनको सफलता देखाएको छ । आगामी दिनमा जलेश्वर उद्योग वाण्ािज्य संघ र महासंघले आन्दोलनको कुनै कार्यत्रmम थाल्दा हचुवाको भरमा नगरे वेश हुने देखिन्छ भने विद्युत प्राधिकरण्ाले समेत लोडसेटिंङ्ग नै गरेको छ भने पुन: टाइमटेबल तोक्नै पनर्े देखिन्छ ।

पत्रकारिता र महोत्तरीको वर्तमान अवस्था

पत्रकारिता र महोत्तरीको वर्तमान अवस्था
नागेन्द्र कुमार कर्ण्
आरम्भ
" खिचांे ना कमानोंको ना तरवार निकालो, जब तोप मुकाबिल हो तो अखबार निकालो" अखबार वा पत्रपत्रिकाहरुको कतिको महत्व छ माथिको उद्धरण्ाले प्रस्टयार्इरहेको छ । लोकतन्त्रको प्राप्तिको लागी प्रेसले खेलेको भुमिकाको प्रशंसा सबैले मुत्तmकण्ठले गरिरहेकै छ । तर लोकतन्त्र प्राप्तीको लागी प्रेसलेे खेलेेको भुमिकालार्इ अहिले गौण्ा राख्दै हर क्ष्ोत्रबाट प्रेस माथि नै आत्रmमण्ा हुन थालेको छ । यो भन्दा पनि अघि प्रेस माथि आत्रmमण्ा नभएको होर्इन्ा तर लोकतन्त्र प्राप्तीसंगै अभm बढी प्रेस माथि आत्रmमण्ाहुन थाल्नु ज्यादै नै दुखदायी र लोकतन्त्रलार्इ खिल्ली उडाउनुसरह नै भएको छ । वर्तमान तरल अवस्थामा प्रेसले अपेक्ष्ाित सफलता प्राप्त गरेको देखिदैन । लोकतन्त्र प्राप्तिसंगै अहिले प्रेसजगतमा चारैतफबाट घेरावन्दी हुदै आएको छ । अहिले सबभन्दा बढी प्रेस जगत नै धरापमा परेको अनुभव भर्इरहेको छ । आपुm अनुकुल समाचार प्रकाशन भएन भने पत्रिकाको कार्यालय र पत्रकारहरुलार्इ भौतिक कारबाहीको धम्की दिनु अब आम मानिन्छ र निर्ममता पूर्वक हत्या सम्मको कुकर्ुत्य हुदै आएको सर्वविदिदै छ । यसको पछिल्लो उदाहरण्ा बनेकी छिन जनकपुरकी पत्रकार उमा सिंह । ०४ साल पूर्व सनद सबालको भरमा संचालित सूचना व्यबस्थामा ०४ को बैधानिक कानुनले केहि परिवर्तन ल्यार्इ प्रेस र बोल्ने कुरालार्इ मौलिक हकको कोटिमा राख्यो तर, त्यस्को खासै अर्थ न रहंँदा रहँदै एक वर्ष्ा पछिनै छापाखाना र प्रकाशन एेनको व्यबस्था भयो । यस्को पनि खासै अर्थ थिएन्‍ । जागरुक जनतामांभm भ्रम बाँडने काम भित्र सिमित रह्‍यो यो कदम । ०७ सालमा प्रजातंत्रको घोष्ाण्ाा पछि जारी अन्तरिम शासन विधान मा वाक्‍ र लेखन स्वतन्त्रता पार्इयो तर पछि पछि यस्मा अनेकौं अंकुशहरु लगार्इदै ०१० सालमा वडा हाकिमले पत्रपत्रिका दर्त्ता गर्ने अधिकार पाए । ०१४ मा प्रेस काउन्सिल गठन गरी सुभmाव संग्रह गरियो तर त्यो लागु गरिएन । ०१५ को संविधानमा वाक्‍ तथा प्रकाशन स्वतन्त्राको व्यवस्था भएपनि त्यो डेढ वर्ष्ा भित्रै समाप्त भर्इ पंचायतकालीन ३० वर्ष्ो शासनकालमा वाक्‍ र प्रेस स्वतन्त्रताको सम्पूर्ण्ा संरचना नै वदलियो । २०४६ को जनआन्दोलन संगै प्राप्त पूर्ण्ा स्व्ातन्त्रता पछिको ०४७ को संविधानले विचार र प्रेस स्वतन्त्रताको पूर्ण्ा वहाली भएको मान्न सकिन्छ । तथापि सुचनाको हकको प्रत्याभुति भने हुन सकेन । छापाखाना तथा प्रकाशन सम्बन्धी एेन ०४८ आएपछि महोत्तरीमा छापाहरु दर्त्ता गनर्े त्रmम बढेर गयो । हाल सम्म २३ साप्ताहिक दर्त्ता भै सकेका छन तर ६ साप्ताहिक मात्र नियमित प्रकाशनमा छन । ०४८ पछि चार वर्ष्ा भित्रै ०५२ देखि माओवादी सशस्त्र विद्रोह शुरु भएपछि पत्रकारहरु जोखिममा पदर्े गए । तर लोकतन्त्र प्राप्तीसंगै प्रेस जगत अभm जोखिममा पर्दै गएको छ । जथाभावी पत्रकारहरुलार्इ विना प्रमाण्ा नै पत्रmाउ गरी प्रेसजगतलार्इ नै तर्साउन खोजिएको छ । यस्तै अवस्था र नियती मोफसलको महोत्तरीमा पनि देखिएको छ । घटना र समस्यको प्रक ृति अलग अलग भएपनि देशभरिको पत्रकारहरु भmै समस्या यहाँका पत्रकारहरुको समेत रहेको छ । महोत्तरीमा भएको जनआन्दोलन दोस्रो र मधेश आन्दोलन ताका कतिपय पत्रकारहरु पिट्टिए, घार्इते बनार्इए । सो त्रmम अभmै जारी नै छ । डर, त्रास र भयको वातावरण्ा बिच पनि महोत्तरीको पत्रकार जगत प्रेस स्वतन्त्रताको पक्ष्ामा भएका तमाम आन्दोलनमा सहभागी भएका छन । हालै भएको उमा सिंहको हत्या विरुद्ध पनि यहाँ कतिपय चरण्ाको आन्दोलन गरिएको छ र यसरी यहाँको पत्रकारिता क्ष्ोत्र पूर्ण्ा प्रेस स्वतन्त्रता र लोकतन्त्र प्रति प्रतिवद्ध रहेको देखिन्छ । पत्रकार महासंघको नेत ृत्वमा पत्रकारहरुले चार चरण्ा सम्मको आन्दोलन गर्न विवश भएको छन्‍ तर सरकारले प्रेस स्वतन्त्रताको लागी केही गरेको आभाष्ा भएको छैन । सुचना तथा संचारमन्त्रीले पत्रकारहरुले गरेको आन्दोलन जायज बताउनुभयो तर उहाँले सो आन्दोलनलार्इ कसरी समाधान गर्न सकिन्छ केही बताउन चाहनु भएन । पत्रकारिता क्ष्ोत्रमा उपत्यका भन्दा मोफसलको पत्रकारिताजगत वास्तवमा जटिल र समस्याग्रस्त रहेको छ । समाचार लेखैकै भरमा पत्रकारहरुलार्इ धम्की दिइनु, मारपिट हुनु मोफसलमा सामान्य भै सकेको छ । तरार्इमा अहिले सशस्त्र समुहको विगविगीको कारण्ा समेत पत्रकारहरु निर्भिक र निष्पक्ष्ा भर्इ समाचार सम्प्रेष्ाित गर्न हिचकिचार्इरहेको छ । आफैमाथि सेन्सर लगाउनु यताको पत्रकारहरुको शोख नभर्इ वाध्यता रहेको वुभmन सकिन्छ ।

महोत्तरीको वर्तमान अवस्था :

भारतीय जिल्ला सित जोडिएर रहेको यस जिल्लाको विकास निकै पछि परेको छ । पुर्व्ामा धनुष्ाा, पश्चिममा सर्लाही, दक्ष्ािण्ामा भारत बिहार राज्य र उत्तरमा धनुष्ाा,सिन्धुल्ाीसंग जोडिएको यो जिल्ला विगत देखि नै पत्रकारहरुको लागी मनिलो माटो सरह हुन सकेको छैन । उद्योगधन्दा, कलकारखाना, आैधोगिक प्रतिष्ठानको पूर्ण्ात अभाव रहेको हुँदा आफै ठम्याउन सकिन्छ यहाँका पत्रिका र पत्रकारहरु कसरी काम गर्दा हुन । ति व्यापारीक प्रतिष्ठानहरुको अभावको कारण्ा छापा माध्यमका पत्रपत्रिकाहरुले कुनै विज्ञापन प्राप्त गर्न सक्दैनन्‍ । सरकारी कामकाजको सन्दर्भमा दिर्इने विज्ञापन अति अल्प रहने गरेको छ । पत्रपत्रिका छपाँर्इको लागी अफसेट प्रेस नहुँदा पेपर पि्रन्ट गर्न पनि धनुष्ाा जिल्लाको जनकपुर पुर्याउनुपनर्े वाध्यता रहेको छ । त्यसैगरी यहाँ सार्वजनिक सार्इवर अथवा सुचना केन्द्र नहुदाँ यहाँका पत्रकारहरुलार्इ समाचार प्रेष्ाित गर्न समेत कठिनार्इ भर्इरहेको छ । यहँाका कतिपय पत्रकारहरु आफ्नो समाचार र्इमेलबाट प्रेष्ाित गर्न कुनै संघसंस्था र कुनै सरकारी कार्यालयको मुख ताक्नपनर्े अवस्था रहेको छ । जबकी राजधानीबाट भित्रिने पत्रपत्रिकाहरुमा र्इमेलबाहेकबाट आउने समाचार दिनप्रतिदिन छँाटिने त्रmम बढेको छ । छापामाध्यमलार्इ आर्थिक संकट छ । तर पनि करिब तीन दर्जन पत्रपत्रिका महोत्तरीमा दर्त्ता भएको पार्इन्छ जस मध्ये ६ वटा साप्ताहिक जनकपुरबाट भए पनि छपाइ गरी नियमित प्रकाशन भर्इ नै रहेको छ । यहाँको पत्रपत्रिकाको मुख्य आय भनेको नै जिल्ल विकास महोत्तरीबाट दिर्इने अल्प विज्ञापन र सरकारी विज्ञापन हो । पत्रकार महासंघको जिल्ला शाखा स्थापित भएको भmण्डै दुर्इ दशक भएपनि विगतमा प्रेस जगतलार्इ संख्थागत गर्न खासै प्रयास भएको देखिएन । शाखाको सातौ जिल्ला अधिवेशन ताका १५ लाखको लागतमा यस शाखाको आफ्नै भवन निर्माण्ाको काम थालनी गरिएपनि छत सम्मको ढलान पछि रकमको अभावका कारण्ा सो काम रोकिएको छ । तर आशा छ काम पुरा हुन्ोछ । शाखामा करिब अढार्इ वर्ष्ा देखि पत्रकार महासंघ केन्द्रीय कार्यालयले उपलब्ध गराएको कम्प्युटर रहँदा पनि भवन अभावको कारण्ा त्यसै थन्किएर राखिएको छ । व्यवसायिक क्ष्ामता अभिव ृद्धिका लागि यदाकदा हुने अल्पकालीन तालिम, सेमिनार, गोष्ठीमा यहाँका पत्रकारहरुले सहभागिता जनाउदै आएपनि त्यो पर्याप्त भएको मानिदैन । राष्टि्रय स्तरका समाचारपत्रहरु विभिन्न टेलिभिजन च्यान्ालहरु, रेडियो नेपाल र विभिन्न एफ.एम रेडियो, रासससंग सम्बद्ध रहदै आएका पत्रकारहरुको व्यवसायिक दक्ष्ाता व ृद्धिको आवश्यकता रहेको छ भने राष्टि्रयस्तरको पत्रिका लगायत छापामाध्यमहरुले श्रमजिवी एेनको कार्यान्वयन गनर्ुपनर्े आवश्यकता रहेको छ ।
निष्कर्ष्
४० जना पत्रकारहरु रहेको महासंघको महोत्तरी शाखाको सवलताको लागी महासंघ केन्द्रीय कार्यालयबाट ठोस पहल हुनु अति आवश्यक देखिएको छ भने केन्द्रले यस तफ पनि विशेष्ा ध्यान दिर्इनुपनर्े आवश्यकता रहेको छ । सुचना केन्द्र, अफसेट प्रेस लगायतकाको पूर्ण्ात: अभाव भएपनि यहाँका पत्रकारहरु आफ्नो क्ष्ोत्रमा पसिना वगार्इ वगार्इ खटिने गरेको छ । अरु जिल्लाको तुलनामा महोत्तरीको समाचारहरु राष्टि्रय पत्रपत्रिकाहरुमा दैनिक आउने गरेकोबाट नै यसक्ष्ोत्रका पत्रकारहरुको कार्यशिलताको अनुमान गरिन्छ । जबकी महोत्तरी सानो जिल्लाको रुपमा नै आउने गरिन्छ । तसर्थ नेपाल सरकार र पत्रकार महासंघ केन्द्रीय कार्यालय मोफसलको महोत्तरीमा पनि ध्यान दिर्इ पत्रकारहरुलार्इ उँभो लगाउनुपनर्े आवश्यकता छ ।

छिमेकीको घरमा आगो लाग्दा आफ्नो पनि सुरक्ष्ाित रहँदैन suga

छिमेकीको घरमा आगो लाग्दा आफ्नो पनि सुरक्ष्ाित रहँदैन
नागेन्द्रकुमार कर्ण्
महोत्तरी
नya संविधान निर्माण्ा गनर्े समयावधि अब तीन महिना मात्र बाँकी छ । अहिले एक एक पलको, एक एक घडीको समय हाम्रो लागि खेर फाल्ने नभर्इ महत्वपूर्ण्ा रहेको छ । तर आ(आफ्नै रडाको, आ(आफ्नै दलहरुको आन्तरिक कारण्ा र सत्ता लिप्साको कारण्ा अहिले ति घडी, पलहरु त्यसै बेकारमा वितिरहेको छ । कसैलार्इ पनि (सभासद लगायत संविधानका मस्यौदा बनाउने सम्मलार्इ) एक छिन पुmर्सद नहुनुपनर्े अहिलेको समयमा उनीहरु वेसुरको गीत गुनगुनाउन मस्त छन्‍ । शान्ति प्रत्रिmया, सेना समायोजन र संविधान निर्माण्ा गनर्ुपनर्े अहिलेको समयमा उनीहरु सरकार बनाउनमैं व्यस्त छन्‍ । सात महिना सम्म सरकार बनाउनमै अल्भmेका हाम्रा राजनीतिकदलहरु पुन: कहिले सम्म सरकार बनाउनमै व्यस्त रहला त्यो त गर्भमै रहेको छ । तर पनि सहमतिमा नआए सम्म समस्या नसुल्भिmने पक्कापक्की छ । संविधान निर्माण्ाको समय जति नजिकिदै जान्छ त्यत्त िनै संविधान बन्ला कि नबन्ला ? नबने त्यस पछिको अनिश्चितता तथा अन्यौलताले के हुने हो ? लगायतका प्रश्नहरुको उत्तर अहिले सम्म नेपाली जनताले पाउन सकेका छैनन्‍ । प्राय: निश्चित कुरा के छ भने नेपाली राजनीतिकदलले विवादित रहेका मुद्दाहरुमा सहमति गरेर संविधान निर्माण्ामा लागे पनि संविधान निर्माण्ाको कार्यतालिकानुसार त्यो संभव भने छैन्‍ । तर पनि उनीहरुले सहमति गरे भने अवश्य नै संविधान निर्माण्ा हुन्छ भन्ने कुरामा शंका गनर्े ठाउँ भने छैन्‍ तर त्यो एकादेशका कथा जस्तै हुन लागेको छ । सात दर्जन भन्दा बढी महत्वपुर्ण्ा विष्ायहरुको अहिले सम्म छिनोफानो हुन सकेको छैन्‍ । ति विष्ायहरुको छिनोफानो नभए सम्म संविधान निर्माण्ा गर्नु भनेको खोस्टे कागज नै सिद्ध हुने छ र नेपाली जनतालार्इ त्यो कदापी स्विकार्य भने हुँदैन्‍ । नेपाली जनताले संविधान निर्माण्ाकै लागि दुर्इ वर्ष्ा र थप एक वर्ष्ा थपेका कुरा कसैले विर्सन सकेको छ्रैन्‍ । अहिले सम्म त्यही म्यान्डेडमा देश हिडिरहेको छ तर नेपालका राजनीतिकदलका नेताहरु त्यो कुरा विर्सि आफ्नै स्वार्थ र सत्ता लिप्सामा लागेका छन्‍ । माघ महिनाको चिसो सिरेटो र चिसो बतास संगै सात महिनाको लामो सरकारविहिनताबाट देश अन्तत: मुत्तmि पायो । यसले जनतामा केही मात्रामा भए पनि चिसोलार्इ विर्सने मौंका पनि मिल्यो । जनताले पनि अब सेना समायोजन, शान्ति प्रत्रिmया तथा संविधान निर्माण्ा हुन्छ भन्ने आशा लिएको थियो तर एकाएक एमाओवादी र एमालेबीच भएको साँत वुँदे समभmौता बाहिर आए पछि जनताको सबै चाहना, सपना, इच्छा आँकाक्ष्ााहरु धुलोपिठो भयो । भmलनाथ खनालको सरकार पनि अन्तत: जुन जोगी आए पनि कानै चिरेका सावित भएका छन्‍ । अहिले एमाले मात्रै होइन माओवादी लगायत अन्य पार्टीहरुमा समेत साँत वुँदे सम्भmौताकै कारण्ा सहमती हुन सकिरहेको छैन्‍ । खासगरी वामएकता तथा वामधु्रविकरण्ाको रुपमा देखिएको आलोपालो सरकार चलाउने लगायतका कुराहरुले प्रतिपक्ष्ामा बस्ने निर्ण्ाय गरिसकेका नेपाली काँग्रेस पनि अचम्भित भएको छ । काँग्रेसले जबसम्म ति साँत बुँदे सम्भmौता रद्द हुँदैन्‍ तब सम्म सहमती हुन नसक्ने भन्दै आएको छ । यसै विष्ायमा नेकामा आन्तरिक विवाद समेत देखिएको छ । नेकाको गतसाता बसेको केन्द्रीय बैठकले सो सम्भmौतालार्इ वामधु्रविकरण्ाको संज्ञा दिदै यसको भत्र्सना गरेका थिए तर नेकाकै नरहरी आचार्य लगायतका नेताले साँत बुँदे सहमति विशुद्ध सत्ताका लागि गरिएको धु्रविकरण्ा मात्रै भएको वताएको छ । यसले नेकामा समेत विवाद निम्त्याएको छ । यता एमालेको बैठकले समेत यसलार्इ परिमार्जन गरी लैजानुपनर्े वताए पनि एमाओवादीका अध्यक्ष्ा प्रचण्डले साँत बुँदे सहमतिलार्इ परिमार्जन गरी मान्नुपनर्े कुनै आधार नहुने वताएका छन्‍ । प्रचण्डले त सरकार पनि गिराउने धुर्कि समेत दिइसक्नुभएको छ । अहिले देशका राजनीतिकदलहरु संविधान निर्माण्ा, शान्ति प्रत्रिmयालार्इ निष्कर्ष्ामा पुर्‍याउनुपनर्े र सेना समायोजन गनर्ुपनर्े समयमा यसरी सात बुँदे सहमतिमै अलमलिएको छ । एउटा सत्यके छ भने अहिलेको अवस्थामा नेपालले कुनै पनि किसिमको धु्रविकरण्ा थेग्न सक्ने अवस्थामा छैन । नेपालमा सत्ता लिप्साको कारण्ाले मात्रै होस अथवा आफ्नो स्वार्थ, सपना, इच्छा पुरा गर्न मात्रै ध्रुविकरण्ाको नाउँमा नेपाली जनतालार्इ वेवकुफ बनाउने कार्य गरिदै आएको छ । त्यही अवस्था अहिले पनि देखिएको छ । जसले गर्दा सरकार पनि निर्माण्ा हुन सक्ने देखिदैन अन्य काम त परको कुरा हो । अहिले सम्म खनालको नेत ृत्वमा रहेको मन्त्री मण्डलले कामकाजको बाँडफाँड समेत गर्न सकेको छैन्‍ । 'ढीठकर कनियाँके भैसुर लोकनिया' मैथिली भाष्ााको यो कहवि अहिले नेपाली राजनीतिकव ृत्तमा ठिक्कसँग मेल खाएको छ । कहिले पनि नचिताएको खनालले अन्तत: प्रधानमन्त्रीको कुर्सी पाएका छन्‍ । त्यो पनि एमाओवादीका अध्यक्ष्ा तथा प्रधानमन्त्रीका उम्मेदवार प्रचण्डको सहमतिमा । अहिले खनाल सरकारको आयु पनि प्रचण्डकै हातमा छ भन्नुमा कुनै अत्युत्तmि वा शंका गनर्ुपनर्े ठाउँ छैन । प्रचण्डले सरकारलार्इ समर्थन गनर्े जति मन्त्र जपे पनि आफै पुरोहित भइस्ाकेका एमालेले भने त्यो कुरा पत्याउने ठाउँ भने देखदैन । अहिले सरकार बनाउने र गिराउने खेलमा लाग्नु भन्दा पनि समयलार्इ ख्यालगदर्े नेपाली राजनीतिकदलहरुले हिड्‍ने हो भने नेपाली जनताले दिएको म्यान्डेड पुरा हुने विश्वास गर्न सकिन्छ ।यति खेर मध्यपूर्वका देशहरुमा सरकार विरुद्धको अभियानहरुले तहल्का मच्चाएको छ । कतिपय राष्ट्रप्रमुखहरुलार्इ त्यहाँका जनताले अपदस्त गरी देशबाट पाखा लगाइसकेका छन्‍ भने कतिपय देशमा आन्दोलन चरमोत्कर्ष्ामा रहेको छ । टयुनिसियाको राष्ट्रपति जिने अल अविदिन बेन अलिको २३ वर्ष्ो शासनकाललार्इ त्यहाँका जनताले उखाली उनलार्इ साउदी अरब भगाइसकेका छने भने इजिप्टमा पनि ३० वर्ष्ा शासन गरेका राष्ट्रपति होस्नी मुवारकलार्इ समेत त्यहाँका जनताले अपदस्थ गरी देशको डाँडो कटाइसकेका छन्‍ । त्यसैगरी लिवियामा पनि राष्ट्रपति मुअम्मर गद्दाफीको चार दशक लामो शाष्ाण्ा अवधि पनि अहिले वालुवामा बनाएको घर जस्तै रहेको छ । त्यहाँको आन्दोलन अहिले चरमोत्कर्ष्ामा रहेको कारण्ा उनको सत्ता पनि कुनबेला ढल्ने हो भन्न कठिन छ । त्यसैगरी वहराइन, यमन, इरान लगायत हाम्रै छिमेकी देश चिनमा समेत सरकार विरोधी आन्दोलनहरु विस्तारै विस्तारै सल्कि रहेको छ । कुन बेला यसले पनि ठुलो रुप लिने हो भन्न सकिदैंन । व्याप्त भ्रष्टाचार, मुल्यव ृद्धि, वेरोजगार, अभाव, राजनीतिकदलहरु प्रतिको वित ृष्ण्ाा तथा निराशाका कारण्ा युवाहरुले आ(आफ्नो देशमा आन्दोलन चर्काएका हुन्‍ । नेपालमा पनि अहिले यी समस्याहरुले ठुलो रुप लिएको देखिएको छ । नेपाली युवाहरुले संविधान निर्माण्ाको यो घडीमा वास्तवमा आन्दोलन गनर्ुको आैचित्यता नभए पनि संविधान निर्माण्ाको लागी दवाव भने स ृजना गनर्ुपनर्े अवस्था देखिएको छ । अहिले युवाहरु सडकमा नआइ सकेको अवस्थामा नेपाली राजनीतिकदलहरुले गम्भीर भएर सोच्नु अति आवश्यक छ । छिमेकीको घरमा आगो लागेपछि आफ्नो घर पनि सुरक्ष्ाित हुँदैन भन्ने भावनालार्इ बुभmेर नेताहरुले सुभmवुभmका काम गनर्े हो भने संविधान निर्माण्ा, सेना समायोजन तथा शान्ति प्रत्रिmया निष्कर्ष्ामा पुग्छ भन्नेमा शंका गनर्ुपनर्े ठाउँ नै रहदैन । भगवानले नेताहरुमा सदवुद्धि दिउन ।

संविधानको धज्जिया नउडाउ suga

संविधानको धज्जिया नउडाउ
नागेन्द्रकुमार कर्ण्
ानिर्लज्ज नेत ृत्वको निरस रसनाको रण्डीको नाच हेरजनअधिकारको डँडाल्नोको भाँच हेर ।स्व्ाच्छन्दतावादी तथा प्रगतीवादी काब्यधाराका महाकवि ल्ाक्ष्मी प्रसाद देवकोटाले आफ्नो पागल कविता माफत समाजको मुहार फेर्न र सही नेत ृत्वको दावी गनर्े नेताहरुमा भनार्इ र गरार्इमा मेल नरहेको तथ्य प्रति इंकित गदर्े भmटारो हान्दै माथिको उद्धरण्ा लेख्नुभएको हो । देवकोटाले नेताहरु निर्लज्ज भएर अनेकौं विक ृति सिर्जना गरिरहेको उल्लेख गदर्े राजनीतिमा विक ृति जन्माउने भनेकै नेताहरु हुन भन्ने तथ्य समेत अगाडी सानर्ुभएको छ । उहाँले कवितामा नेताहरुको चालचलन र रण्डीको नाच एउटै भएको देखाउन चाहनुभएको छ । महाकवि देवकोटाको तत्कालिन परिवेश र अहिलेको परिवेशमा अवश्यै नै कतिपय कुराहरु फरक छन्‍ । तर पनि नेताहरुको बोलार्इ, गरार्इ, भनार्इमा अहिले सम्म कुनै भिन्नता देखिएको छैन । राण्ाा शासन अन्त भयो, प्रजातन्त्र पूर्नस्थापना गरियोे, राजा शासन सकियो, लोकतन्त्रको सिमाना सम्म हामी आइसक्यौ, कति नेताहरु विते, कति नयाँ आए तर पनि नेताहरुमा कुनै वदलाव आइ सकेको देखिदैंन्‍ । अहिले पनि उनीहरु महाकविकै शव्दमा रण्डीको नाचमा लिप्त छन्‍ । २०६३ को जनआन्दोलन पछि नेताहरु सुधि्रएलान र देशले विकासको गतिमा विश्वसंग हातेमालो गर्ला भन्ने सोचका साथ जनताहरुले जनआन्दोलनलार्इ उत्कर्ष्ामा पुर्‍याउदै अन्तत: विजयी पताका लहराउन पुगे, जनताहरुले नयाँ संविधानको लागि जनयुद्ध लडेका पार्टीलार्इ पुन: जंगल नफर्किउmन र देशमा शान्तिले वास गरुन भन्ने अभिप्रायका साथ ठुलो पार्टी बनाए, नयाँ संविधान बनोस र हरेक पक्ष्ाको हक, अधिकार समावेश होस भनी संविधानसभाको चुनाव सम्पन्न गरियो तर जनताहरुलार्इ अहिले सम्म हात लाग्यो शुन्य भए भmै भएको छ । अहिले सम्म आपुmलार्इ राजनेता भनाउने, ठुलो पार्टीका सवर्ेसर्वा नेता हुँ भन्नेहरु जनतालार्इ विकास, शान्ति, संविधान लगायतका कुराहरुमा चित्त वुभmाउन असफल भएका छन्‍ । संविधान निर्माण्ाको समय दुर्इ महिना भन्दा पनि कम रहेको अवस्थामा पनि दलहरुबिच सहमति हुन सक्ने अवस्था वाँ छाँटकाँट केही पनि देखिन्न्‍ । एउटा नेता पूर्वपट्टी फकर्ेर कुरा गरेको छ भने अर्को पश्चिमपट्टी फकर्ेर, यस्तोमा के सहमति हुन्छ त ? यस्तोमा संविधान निर्माण्ाको लागि तथा महत्वपूर्ण्ा मानिएको विष्ायहरुको टुङो लाग्ला त ? के सहमती नगरेर संविधान बनाउला त ? भन्ने प्रश्नहरु अहिले आमजनसमुदायमा उठन थालेको छ । यदि यि प्रश्नहरुको समयमैं नेताहरुले उचित उत्तर र छिनोफानो नगनर्े हो भने चैतसंगै जंगलमा देखिने डढेलो भmै पुन: आन्दोलनको डढेलो नलाग्ला भन्ने ग्यारेन्टी पनि छैन्‍ र अबको आन्दोलनको रापले अवश्ये नै राजनीतिकदलहरुलार्इ न डढाँउलान भन्ने अवस्था पनि छैन्‍ । तसर्थ समयमै नेताहरुले सचेत हुने अवस्था आइसकेको छ । अहिले देशभरि फलामे ढोकाको रुपमा रहेको एसएलसीको परिक्ष्ाामा सबै व्यस्त छ । कतिपय संविधानसभाका सदस्यहरु समेत यस परिक्ष्ाामा सम्मिलित रहेको देखिएको छ । कतिपय संविधानसभाका सदस्यहरु आफ्नो पदीय मर्यादालार्इ विर्सदै, आफ्नो गरिमालार्इ कुल्चँदै संविधानको धज्जिया उडाउन समेत पछि परेनन्‍ । सर्लाही जिल्लाबाट एमालेका समानुपातिक तफका सभासद किरण्ा यादवको नाउँमा उनकै छोरीले परिक्ष्ाा दिइरहेको भेटिएको थियो । उनलार्इ कानुनत: सजाय भेट्‍नुपनर्ेमा उनलार्इ त्यसै छाडियो । उनकै पार्टी सरकारमा रहेको कारण्ा उनलार्इ कारवाही नै नगरी त्यसै छाड्‍नु भनेको कानुनको थप धज्जिया उडाइए पनि सरकार र उनको पार्टीको अहिले सम्म कुनै प्रतित्रिmया नआउनु थप रहस्य बन्दै गएको छ । संविधान निर्माण्ा गर्न गएका उनीहरु नै संविधानको धज्जिया उडाउन व्यस्त रहेको बेलामा उनीहरुले निर्माण्ा गरेका संविधान चोखो हुने विश्वास के आधारमा गर्न सकिन्छ ? भन्ने जवाफ पनि दिनुपनर्े जिम्मा संविधानसभाका सदस्यहरुको काँधमा आएको छ । पुरानो लेखहरु छ

sugabhawanipatti क ृष्ण्ााष्टमी, नाटक र बार्इ

क ृष्ण्ााष्टमी, नाटक र बार्इ
नागेन्द्रकुमार कर्ण्
ामहोत्तरी जिल्लाको सदरमुकाम जलेश्वरदेखि करिब २ किमी पुर्वमा सुगाभवानीपट्टी गाउँ विकास समिति अवस्थित छ । गाविसमध्ये जिल्ला भित्र शिक्ष्ाितको रुपमा चिनिएको यस गाउँमा करिब ६ दशक भन्दा बढी समयदेखि क ृष्ण्ााष्टमी उत्सव हुँदै आएको छ । पहिला पहिला यो गाउँका महिला, पुरुष्ा, युवा, युवतीहरु क ृष्ण्ााष्टमी हेर्न खैरा गाउँ जाने गरेका थिए । यो देखेर गाउँका वुज्रुगहरुले गाउँको चेलीहरु अरु गाउँमा नाँच वा मनोरञ्जन हेर्न जान न परोस भन्ने उद्देश्यले यस प्रर्वोत्सवको शुरुआत गरेको पाइन्छ । सर्वप्रथम गाउँको पश्चिमपट्टी रहेको ननगोला भन्ने स्थलमा यसको शुभारम्भ गरिेएको थियो । पछि गाउँमै रहेको शुकदेव विद्यालयको प्राँगण्ामा समारोहलार्इ सारियो । अहिले त्यही स्कुलको प्राङ्गनमा हुँदै आएको छ । यहाँको क ृष्ण्ााष्टमी चौगामामै (चारै तिरको गाउँहरुमा) प्रसिद्ध रहेको छ, जहाँ उल्लेख्य संख्याको भिड हुने गरेको छ । गाउँमा युवाहरुåारा मञ्चन गरिने नाटक र मनोरञ्जनको लागि ल्याइने गरेको बार्इको न ृत्यले भिड हुने गरेको पाइन्छ । यहाँका युवाहरुåारा खेलिने नाटकमा जिवन्त अभिनय हुने गरेको कारण्ा यहाँ नाटकै हेर्नका लागी समेत भिड हुने गरेको छ । क ृष्ण्ााष्टमीमा 'क ृष्ण्ा जन्म' भन्ने नाटकले त सबैमा गहिरो छाप नै छोडेको छ । यहाँको स्टेजमा नचाइने बार्इको प्रसंगले बेला कुबेला गाउँमा मात्रै नभर्इ बाहिर पनि विद्धान र प्रबुद्धहरु बिच छलफल, चकाचर्की समेत हुने गरेको छ । कतिपय विद्धानहरुले आमावुवा, भाइबहिनी, काका भतिजा, लगायतका अन्यान्य परिवारजनका साथ त्यस्तो न ृत्य हेनर्ु गलत हो भनिरहेका छन्‍ भने कतिले यसको खण्डन पनि गरेको पाइन्छ । कतिपयले यसलार्इ नकारात्मक रुपमा लिएको पाइन्छ भने कतिपयले यसलार्इ नराम्रो मान्न कदापि तयार छैनन्‍ । यो लेखको मुल प्रसंग पनि यसैमा छ । बार्इ नचाइनु कतिको उपयुत्तm छ, कतिको अनुपयुत्तm छ भन्ने कुराको बहस होस्‍ र सबैले आ(आफ्नो तर्क राख्ाुन भन्ने उद्देश्यले यो लेख तयार गरिएको हो । एउटा कुरा के छ भने सुगाको स्टेजमा नचाइने बार्इको कारण्ा हल्कापुmल्का बाहेक अहिले सम्म कुनै त्यस्तो अभद्र, अश्लिल, मर्यादा विपरित, उच्छ ृङ्गल कि्रयाक्लाप भएको पाइएको छैन्‍ । मैले यहाँ बार्इलार्इ नै नचाइनुपर्छ भन्ने कुरामा जोड दिएको होइन तर यसलार्इ वहसको विष्ाय बनाइनु पनर्े र यस भित्रका केही तथ्यलार्इ आैल्याउने कोशिश गरेको छु ।बार्इको अर्थ नेपाली शब्दकोष्ामा देखिदैन्‍ । भारतको महाराष्ट्र तफ बार्इजी सम्मानजनक शव्द हो । यहाँको सन्दर्भमा उनीहरु कलाकार हुन्‍ भन्ने कुरामा शंका पनि छैन्‍ । शब्दकोष्ाले कलाकारको परिभाष्ाा यसरी दिएको पाइन्छ, 'कुनै कलाको ज्ञाता, वास्तु, मूर्ति, चित्र, संगीत आदि कलाक ृतिको निर्माण्ा गनर्े, कलापूर्ण्ा काम गनर्े, वा कलात्मक सीप देखाउने व्यत्तmि, साहित्यकार, संगीतकार, मूर्तिकार, शिल्पकार, न ृत्यकार, अभिनेता' । यसरी उनीहरुलार्इ कलाकार भन्न सकिन्छ तर बार्इलार्इ यताका मानिसहरुले नकारात्मक अर्थमा लिएको भेटिन्छ अर्थात उनीहरु अश्लिल, कटाक्ष्ा हाउभावका साथ न ृत्य गनर्ेको रुपमा लिएको पाइन्छ । .... स्टेजमा पनि बार्इले यस्तै नै न ृत्य, गीत नगाउने गरेको त भन्दिन्‍ तर सामाजिक परम्परालार्इ ख्याल गरेकै हुन्छ । आधुनिक रुपमा अहिलेका युवापुस्ताले रुचाएको आकर्ेस्ट्रा र थिएटर जस्ता कुराबाट यो धेरै हद सम्म टाढा रहेको चाही भन्न मिल्छ । मिथिलामा प्रचलित छोकरवाजी नाचको रुपमा यसलार्इ लिने गरिए कुनै अत्युत्तmि हुदैन भन्ने मलार्इ लाग्छ । यद्यपि छोकरवाजी र यसमा थुप्रै भिन्नता रहे पनि एउटा उदाहरण्ाको रुपमा तुलना गर्दा छोकरवाजी न ृत्यमा पुरुष्ा नै महिलाको रुपमा न ृत्य गरेको पाइन्छ भने यहाँ महिलाकै उपस्थिती हुन्छ । छोकरवाजी न ृत्युमा पनि हाउभाउले अश्लिल न ृत्य गरिरहेको भेटिन्छ । सुगामा बार्इको न ृत्य अहिले सम्म चलिरहेकै किन हो त ? यसका थुप्रै कारण्ाहरु हुन सक्लान..। तर करिब विगत सात शताव्दी देखि यो गाउँमा क ृष्ण्ााष्टमी हुँदैआएको छ भने करिब त्यत्तकिै समयदेखि बार्इको उपस्थिती हुने गरेको छ । यहाँ बार्इलार्इ खोंइछ दिएर पठाइने चलन रहेको छ । जानेबेलामा उनीहरुलार्इ चावल, दुबो र केही नगद लगायतका अन्य सामग्रीहरु उनले लगाएको फरियामा बाँधेर दिइ पठाइन्छ । छोरी र बुहारी ससुराली र मार्इत जाँदा यस्तो गरिने चलन छ । त्यसलार्इ खोंइछ भनेर नामाकरण्ा गनर्े गरिएको पाइन्छ । उनीहरुलार्इ किन खोंइछ दिएर पठाइने चलन चलाइयो भन्ने कुरा वहसको विष्ाय हुन सक्दछ । कतिपयको खोंइछ दिएर पठाउँदा बार्इ यो गाउँकीे चेली अथवा वुहारी हुन्‍ भनेर गिज्याउने मनशाय पनि होला र बिचार पनि आउला तर त्यस्तो मनशाय र बिचार सामन्तीसोंच अथवा..... सोच बाहेक केही पनि होइन । हामीले यस भित्रका निहित स्वार्थ वा सोचलार्इ केलाउने हो भने प्रष्ट हुन्छ । खोंइछ दिनुको अर्थ छोरी वा वुहारी बनाएर सम्मान गरिएको यसको भावार्थ पक्कै होइन । यो त कलाको सम्मान, कलाकारको सम्मान, कलाकारिताको विकास सबैले गरुन भन्ने भित्री इच्छा रहेको छ । यति मात्रै होइन यो भित्र अरु गहन सन्देशहरु पनि लुकेको छ । जस्तो अरुको चेलीबेटी, अरुको वुहारी, अरुको नातागोतालार्इ पनि आफ्नै सरह ठान्नुपर्छ । भनिन्छ, हामी अरुबाट जस्तो व्यवहारको अपेक्ष्ाा गर्छौ, त्यस्तै व्यवहार अरुसंग गनर्ुपर्छ' । हाम्रो पूर्वजहरुले यत्तकिा मात्रै यो बाट सन्देश दिएनन्‍ । काम ! काम !! काम !!!, मात्रै जिवन होइन रहेछ, या यो नै जिवनको समग्रता होइन । दिनभरी काम, रातभरी कामले जीवनमा निरसता पैदा गर्छ । यसको लागि जीवनमा मनोरञ्जन पनि लिनुपर्छ । थकाइ पछि मनोरञ्जन रिचार्जको आधार हो । अर्थात यसले मानसिक र शारीरिक थकान मेटार्इ पुन: काम गनर्े जाँगर बढाउँछ । हामी काम मात्रै गदर्े गयौ भने हामी रोगी हुन्छौ, शारीरिक रुपमा मात्रै नभर्इ मानसिक रुपमा पनि । त्यही भएर मनोरञ्जन पनि मनुष्यको लागि नभर्इ नहुने वस्तु हो भने चेतना पूर्वजहरुको अनुभवले दिएको छ । जसरी दिनभरीको थकान पश्चातको रातभरीको निद्राले जीवनलार्इ स्वादिलो, सरस, र सहज बनाउँछ त्यस्तै नै मनोरञ्जनले पनि मनुष्यलार्इ सरल र सहज बनाउँछ । त्यही सोच भएर पुर्खाले यस्तो चलन चलाएको हुनुपर्छ भन्ने भन्नु गलत हुने छैन. । यसैगरी गाउँमा नै युवाहरुåारा खेलिने नाटकहरु पनि यसक्ष्ोत्रमै मिशालको रुपमा रहेको छ । जीवन्त अभिनय युवाहरुåारा गरिने नाटकमा देखिने गरेको छ । युवाहरुåारा गरिने यस्ता किसिमका नाटकले उनीहरुलार्इ सिर्जनशिल, कल्पनाशिल, अनुशासित हुन मात्र सिकाउदैनन्‍ यसले उनीहरुमा पढने जाँगर, देशविदेश वुभmने मौका, लेख्ने कला, साहित्यप्रतिको रुची समेत बढाउन मद्दत गर्छ । त्यसैगरी क ृष्ण्ााष्टमी पर्वले दिने ज्ञान भmै युवाहरुलार्इ पनि ज्ञानयोग, कर्मयोग र धर्मयोगका कुराहरुले उनीहरुलार्इ जीवनजगत बुभmने मौका दिन्छ । 'जगत मिथ्या' भन्ने कुराको दर्शन हुन्छ । अर्थात नजानेको, नदेखेको, नबुभmेको कुरामाथि अविश्वास गर्न सिकाउँछ र आफै बुभmन, जान्न, देख्न उनीहरु उत्सुक, लालायित र जिज्ञासु हुन्छन्‍ । अहिलेको युवापुस्ताहरु, शिक्ष्ाितवर्गहरु यसलार्इ रुचाएको पाइदैनन्‍ । अहिलेको वदलिदो परिस्थितीमा उनीहरुलार्इ आकर्ेष्टा लगायतकाहरुले लोभ्याएको पाइन्छ । पहिला गाउँघरमा बिहेमा जसरी पालकी, हात्ती, घोडा लगायत वाद्यवादनमा ढोल, पिपही लगायतको उपस्थिती रहेको थियो तर अहिले पालकी लगायत सवारीमा बस, टाटासुमो, कार, लगायतका उपस्थिती बढेको छ भने वाद्यवादनमा वैण्डबाजा पनि अब विस्थापित भर्इ डिजे साउण्डको प्रयोग बढेको छ । यसरी नै युवाहरु पहिलाका छोकरवाजी नाटकहरु विर्सिदै अहिले आकर्ेष्टामा रमाएको देख्न सकिन्छ । यसै कारण्ाहरुले अहिले गाउँघरमा छोकरवाजी नाच तथा बाइको नाच हराउँदै गएको छ । अरु ठाउँमा आएको आकर्ेष्टामा मारपीट, भmडप, गोली चलेको, समय अनुसार चल्नु वास्तवमै वुद्धिमानी हो तर पनि हामीले समयको ख्याल गदर्े त्यसमै केही परिमार्जित गरी गनर्ुपनर्े देखिन्छ ।

jaleshwor jail कारागार जलमग्न

कारागार जलमग्न
महोत्तरी समाचारदाता
जलेश्वर, भदौ १ गते । कुनै पनि कार्यालयका कर्मचारीहरु टेबुलमा बसेर काम गदर्ेनन्‍ । काम गर्दा कुर्सी वा बेन्चमा बसेर टेबुलमा कागजपत्र राखी काम गर्छन । तर महोत्तरी जिल्लाको सदरमुकाम जलेश्वरमा रहेको कारागारका कर्मचारीहरुलार्इ भने टेबुलमा बसेर काम गनर्ु परिरहेको छ । सो कारागारमा कुर्सी अथवा बेन्चको भने अभाव छैन तर टेबुलमा बसेर काम गनर्ु उनीहरुको वाध्यता रहेको छ । लगातार दुर्इ दिन देखि परेको पानीको कारण्ा पानी कार्यालय भित्र नै पसेपछि उनीहरु कुर्सी छाडेर टेबुलमै बसी काम गरिरहेका छन्‍ । जिल्ला कारागारका जेलर बस्ने कार्यकक्ष्ा तथा कार्यालय संचालनको लागी कर्मचारीहरु बस्ने कोठामा पानी जमेपछि कामकाजमा कठिनार्इ समेत उत्पन्न भएको जलेश्वर कारागारका जेलर शोभेन्द्र ठाकुरले बताउनुभयो । उहाँले अर्को कोठा नभएको कारण्ा कर्मचारीहरु टेबुलमै बसेर काम गनर्ुपरेको गुनासो गनर्ुभयो । उहाँले पानीको उचित निकास नभएको कारण्ा अलिकति पनि पानी परेपछि कार्यालयमा पानी पस्ने गरेको बताउनुभयो । जेलर ठाकुर कार्यकक्ष्ा छाडेर निर्माण्ा पुरा हुन नसकेको अकर्े कोठामा बस्नु भएको छ भने कार्यालयका कर्मचारीहरु टेबुलमा बसेर दैनिक काम गरिरहेका छन्‍ । जेलर ठाकुरले कोठा अभावका कारण्ा यस्तो भएको जानकारी दिनुहुदै आपुmहरु भन्दा पनि बढी चिन्ता कैदीबन्दीहरुको लाग्ने गरेको जानकारी दिनुभयो । १३५ क्ष्ामताको सो कारागारमा अहिले अढार्इ गुण्ाा भन्दा बढी कैदी बन्दीहरु रहेको छ । अहिले कारागारमा ३६० कैदी रहेका छन्‍ । जसमध्ये ३७ महिला कैदी बन्दी रहेका छन्‍ भने ९ जना बालबालिका आश्रित रहेका छन्‍ । जेलर ठाकुरले धनुष्ाा र महोत्तरी जिल्लाको संयुत्तm रुपमा रहेको यस कारागारमा १८ वर्ष्ा भन्दा तलको करिब २० प्रतिशत कैदी रहेका छन्‍ भने त्यस मध्ये करिब १० प्रतिशत भन्दा बढी कैदी पूर्पक्ष्ाका लागि रहेका छन्‍ । त्यस्तै १८ देखि २५ वर्ष्ा सम्मका करिब ३० प्रतिशत कैदी बन्दीहरु कारागारमा रहेको कारागारका वरिष्ठ स्वास्थ्यकर्मी समेत रहनुभएका जेलर ठाकुरले बताउनुभयो । कारागारमा रहेका बन्दीहरुका नाइके विकरु मिजारले सबभन्दा बढी हातहतियार तथा खरखजाना, अपहरण्ा, तथा ज्यान मुद्दाका कैदीहरु रहेको जानकारी दिनुभयो । उहाँले पहिला भन्दा अहिले १० प्रतिशत देखि १५ प्रतिशत कैदीहरुको संख्या बढेको जानकारी दिनुभयो । मिजारले यताका युवाहरु बैदेशिक रोजगारीमा नगएको भए यस्ता संख्या अभm बढथ्यो दावी गनर्ुभयो । क्ष्ामता भन्दा बढी कैदीहरुको संख्या भएपछि कैदीबन्दीहरुलार्इ खान, बस्न र सुत्न साहै अप्ठयारो हुने गरेको छ । जेलर ठाकुरसंग सोधिएको एक प्रश्नमा उहाँले एउटा कैदीले सुत्न १० इन्चभन्दा बढी ठाउँ पाउँदैन्‍ भन्नुहुदै तपार्इ आफै सोच्नुस्‍ कैदी बन्दीको अवस्था कस्तो छ ? प्रतिप्रश्न गनर्ुभयो । उहाँले कारागारलार्इ सुधारग ृहको रुपमा लाने भनिए पनि अवस्था अहिले सम्म सुधि्रने नदेखिएको बताउनुभयो । राण्ााकालिन बुढो जलेश्वर कारागार अहिले जिर्ण्ा भइसके पनि कसैले नहेरेको आरोप जेलर ठाकुरको रहेको छ । उहाँले देशकै ठुलठुला तथा प्रतिष्ठित नेताहरुले यस कारागारमै बन्दी जिवन विताए पनि सत्तामा गएपछि यसलार्इ नहेरेको जानकारी गराउनुहुँदै कारागारलार्इ बन्दीग ृहको रुपमा नभर्इ सुधारग ृहको रुपमा लग्न सबैसंग अनुरोध गनर्ुभएको छ । फोटो : नागेन्द्रकुमार कर्ण्ा/ महोत्तरी