मरुभूमि हुदै दक्षिण पुर्बी एशिया
सुन्दा अचम्म लाग्ने कुरा हो, तर कल्पना
गर्नुहोस्, ग्लोबल वार्मिंगले बढ्दो तापमान र जलवायु परिवर्तनले नेपाल
मरुभूमिमा परिणत हुने सक्ने अवस्था सिर्जना भइराखेको छ। जलवायु परिवर्तन,
अर्थात् विश्वव्यापी वा क्षेत्रीय जलवायु ढाँचामा परिवर्तन हुने, वैज्ञानिक
समुदायको सबैभन्दा चर्को बहस हुने विषय हो। केही बैज्ञानिकहरुले असत्य
मानेपनि बहुमत भने विश्वको जलवायु परिवर्तन हुदैछ भन्ने कुरामा सहमत छन्।
यो परिवर्तन मानिसले निम्त्याएको हो वा प्राकृतिक हो भन्ने तथ्य निर्धारण
गर्न भने सकिएको छैन। अब तपाईंमा जलवायु परिवर्तनले नेपाल मरुभूमि कसरी
बन्छ भन्ने सोच आएको होला। त्यस्को लागि पहिला हामीले हाम्रो समस्या के-के
हुन् जान्नु आवश्यक छ।
तपाईंले नेपालमा गर्मी महिनामा धेरै गर्मि
महसुस गरेको हुनुहुन्छ नै तर जाडो महिनामा आजकल दिनभर न्यानो पनि हुने
गर्छ? मनसुन पहिलेजस्त्तै समयमा आइपुग्ने गर्दैन र पहिले जस्तो भारी वर्षा
हुदैन। तपाईंले किसानहरुको बालि बेमौसमी मनसुन र खडेरीले नाश भइरहेको
सुन्नुभएको छ? यस्तो हुँदा तपाईंलाई किन भन्ने लाग्छ? नेपालका लागि पानीको
प्राकृतिक स्रोत मनसुन वर्षा, हिमनदी र भूमिगत पानी नै हो। तापमान बृद्घी र
जलवायु परिवर्तनले साँच्चै नेपालीको दैनिक जनजीवनसंग खेलवाड गर्दैछन्।
गौतम र associatesले गरेको अध्यन अनुसार
नेपालको माथिल्लो भेगमा प्रत्यक्ष रुपमा महसुस हुने तापक्रम वृद्धिले
हिमालहरुको हिउँमा असर परिराखेको छ। श्रेष्ठले गरेको अर्को अध्यन अनुसार
औसत अधिकतम् र न्यूनतम् तापक्रम बढेको छ। उक्त अध्यनले औसत तापक्रममा ०.०६
प्रतिसतले बार्सिक वृद्धि देखाउंछ। यस्तो तेज वृद्धिले हिमनदी पग्लिने दर
बढ्छ र नदीहरुमा धेरै पानीले बाढी ल्याउंछ। नेपालको प्रक्ष्येपित तापक्रम
वृद्धि दर सन् २०३० सम्ममा ०.५-२ डिग्री र सन् २०६० सम्ममा १.३-३.८ डिग्री
भनिएको छ। जति तापक्रम बढ्दै जान्छ, हिमनदीहरु पग्लदै जान्छन र हिमाली
भेगमा हिउँको ठाउँमा पानि पर्छ। यसले वातावरणमा तेलाबेला हुन्छ र हिमनदी
जम्ने सक्षमतामा असर पर्छ।
नेपालमा पानीको प्रमुख स्रोत मनसुन बर्षा
हो, जसले अरबियन समुद्र र बंगालको खाडीबाट पानी ल्याउँछ, जुन हिउँ र
हिमनदीको रुपमा हिमालहरुमा जम्मा गर्छ। तापक्रम वृद्धिले गर्दा यो हिउँ
पग्लिदै जान्छ र मनसुनमा उतारचाडव हुदै जान्छ। पानी पर्ने दरमा परिवर्तन
आएपछि जमिनले चाहिनेजति पानी पाउँदैन र बर्सेनि माटोको उर्वरता घट्दै
जान्छ। अझ हिमनदीहरु द्रुत गतिमा पग्लिने गरेको छन्। नेपालको सबैभन्दा ठुलो
खुम्बु हिमनदी बिस्तारै धस्दै छ। बारेट र राईले गरेको अध्यन अनुसार खुम्बु
हिमनदीको ६०प्रतिसत हिउँ सन् २०४० सम्ममा पग्लिसक्छ। अरु हिमनदीहरूमा पनि
यस्तै देखिएको छ।
यदि यहि गतिमा हिउँ पग्लियो भने चाडै कुनै
पानीको स्रोत बाँकी रहँदैन। हिमालयमा हिउँ बाँकी नरहे नदीहरु सुक्छन् र
मनसुन नआए देशमा पानीको कमि हुन्छ र माटो सुक्खा भएर खडेरी लाग्छ। यहि कुरा
वास्तविक जीवन बन्न पुगे नेपाल मरुभूमि बन्न समय लाग्दैन। यसलाई सच्चयाउन
अहिलेदेखि सकारात्मक कदम चलाउन जरुरि छ। वृक्षरोपण गरेर र जंगलहरु बचाउन
अहिलेदेखि लागिपर्नु पर्छ। विकसन्मुख सहरहरुमा योजनायुक्त विकास गरेर पानी
बचाउन सकिन्छ, र यस विषयमा उचित अध्यन गरेर अरुलाई जानकारी गराउन सकिन्छ।
यदि विश्वव्यापी रुपमा सम्झाउन नसकेपनि आफ्नो घरसमाजमा दिर्घकालिन विकास र
व्यवस्थापन गर्ने वातावरण बनाउन सके पनि निकै सहयोग पुग्छ।
https://kullabs.com/blogs/blogDetail/18/3
सहायक ग्रन्थ सूची
Bartlett, R.; Bharati, L.; Pant, D.;
Hosterman, H.; McCornick, P. 2010. Climate change impacts and adaptation
in Nepal. Colombo, Sri Lanka: International Water Management Institute.
35p. (IWMI Working Paper 139)
Gautam, Mahesh R., Govinda R. Timilsina and Kumud Acharya. "Climate Change in the Himalayas Current State of Knowledge." Xasia Repository (2013): 1-42. Electronic.
Rai, Sandeep Chamling and Joe Thomas K.
"An Overview of Glaciers, Glacier Glacier Retrat, and Subsequent Impacts
in Nepal, India and China." 2005. Document.
Shrestha, Arun B. and Raju Aryal. "Climate change in Nepal and its impact on Himalayan glaciers." Regional Environmental Change 11 (2011): 65-77.
