महोत्तरीका गाउँबस्ती बन्न थाले ‘साउदीअरब’
गोपाल बराल महोत्तरी, २६ पुस ।
गाउँघरमै रोजगारीको सम्भावना नभएपछि महोत्तरी जिल्लाका अधिकांश गाउँबस्तीमा तन्नेरीहरु देखिन छोडेका छन् । पूर्णकालिन काम नपाएर बिल्लीबाँठ भएका युवकहरु लगातारको आन्दोलनले विरक्तिएर विदेशिएपछि गाउँबस्तीमा युवाविहीनता बढेको हो ।
बन्द र हड्तालका कारण मधेशको जनजीवन ठप्प भएको बेला स्थानीय युवकहरुले गाउँठाउँमा पहिलेबाट उपलब्ध रोजगारीका औसरबाट वञ्चित रहँदैआएका छन् । आफ्नो गाउँका दौंतरीहरु कामका लागि कतार जान लाग्दा पनि गएको बैशाखमा गाउँमै बसेर काम गर्ने सोच बनाएका जिल्लाको भङ्गाहा–४ रामनगरका २५ वर्षीय चन्दनकुमार ठाकुर केही दिनअघि साहुँसँग चर्को ब्याजमा ऋण काढेर कतार नै हानिएका छन् । बिरामी बाबुको हेरचार गरेर परिवारसँग यतै बसेर काम गर्ने सोच बनाएर बसेका सवारी चलाउने सिप भएका सोही बस्तीका मकबुल राइन पनि लगातारको आन्दोलन र नाकाबन्दीले गाडी चल्ने छाँट नदेखेपछि कामकै लागि साउदी अरब पुगेका छन् । चन्दन र मकबुलजस्तै बस्तीका गाउँमै बसेर काम गर्ने सोच बनाएकाहरु विदेशिदैँछन् । साहुले ऋण पत्याएका युवा खाडी राष्ट्रतिर र ऋण नपाउने युवा भारतका पञ्जाव, हरियाणा र अन्य सहरतिर लाग्ने क्रम बाक्लिदोँ छ । साथीभाइले बिदेश जान कर गर्दा पनि गाउँमै बसेर काम गर्ने बताउँदै आएका भङ्गाहा–३ का २० वर्षीय अमिरुल राइन लगातार बन्द लम्बिदैँ गएर काम पाउने छाँट नदेखेपछि साहुसँगै ऋण लिएर भए पनि कतार पुगेका छन् । यी उदाहरण भङ्गाहा गाबिसका केही बस्तीको भए पनि यसले जिल्लाकै सबैजसो नगरगाउँ बस्तीको अवस्था दर्शाउँछ ।
भङ्गाहाको छिमेककै हरिहरपुरहरिनमरी र धर्मपुर गाविसमा पनि युवा उमेरका पुरुष देख्न पाउने अवस्था छैन । घरबाटै थोरबहुत पैसाको जोहो गर्नसक्ने र गाउँघरका साहुले पत्याएकाहरु चैं मलेसिया, साउदी अरब र कतार पुगेका छन् । वैदेशिक रोजगारमा जान म्यानपावर कम्पनीले माग्ने मोटो रकम नभेटाउने गरिब र दलित बस्तीका मुसहर, बाँतर, चमार र दुसाध जातिका युवा भने कृषिमजदूरीका लागि भारतका पञ्जाव र हरियाणा पुगेको हरिहरपुरहरिनमरी गाविसका निवर्तमान उपाध्यक्ष राजवीर यादव बताउनुहुन्छ । आफ्नो गाउँबस्तीमा भैपरी आउँदा दौडधुप गर्नसक्ने युवा नहुँदा आपतविपद्का समयमा निकै अप्ठ्यारो पर्ने गरेको यादवको भनाइ छ । धर्मपुर गाविसको वडा नम्बर ६, ७ , ८ र ९ भएको पडरिया बस्तीमा १८ वर्षदेखि ४० सम्मको उमेर समूहका पुरुष देख्न छाडिएको दुई÷चार वर्ष नै भइसकेको शिक्षण पेशामा रहनुभएका सोही बस्तीका हबिब राइन बताउनुहुन्छ । ‘गाउँमा अहिले सानोतिनो काममा यसो अराउन पाइने युवा छैनन्’राइनले भन्नुभयो–,‘मर्दापर्दा त झनै सकस पर्छ ।’ जिल्लाको भ्रमरपुरा गाविसलाई त एक दशक अघिदेखि नै ‘नेपालको साउदी’ भनेर चिनिन्थ्यो । गाउँबस्तीका ९५ प्रतिशतभन्दा युवा साउदी अरेबिया पुगेको हुँदा उनीहरुकै परिचय जोडेर गाउँलाई ‘नेपालको साउदी’ भनिन थालिएको सो गाविसका निवर्र्तमान अध्यक्ष हबिब राइनको भनाइ छ । पछिल्लो समयमा जिल्लाको सम्पन्न गाउँ (साहु महाजनको गाउँ) मानिने लोहारपट्टीसहित धमौरा, बिसबिट्टी, लक्ष्मीनिंयाबैरेगिया, हतिसर्वा र पडौल गाविसमा पनि नयाँ उमेरका युवा विदेश जाने क्रम बढेपछि गाउँबस्ती शुन्यजस्तै बनेको ती गाउँका बुढापाका बताउँछन् । यसपालीको दशैं, तिहार, छठ र ईस्लाम धर्मावलम्बीको पर्व मुहर्रम सकिएपछि त गाउँबाट भारतको हरियाणा, पञ्जाव र दिल्ली जाने युवाको लर्को नै लागेकाले बस्तीमा ससाना नानी, बुढापाका र महिला मात्र रहेको भङ्गाहा–४ को दलित मुसहर टोलका ६० वर्षीय जुगल सदा मुसहरले बताउनुभयो ।
काम नपाएपछि भोकभोकै मर्नुभन्दा विदेश गएर दुई÷चार पैसाको मुख देखिने आसले मन बाँधेर तन्नेरी छोरालाई पञ्जाव पठाएको हतिसर्वा–९ झपौलको चमार जातिको बस्तीका ७० वर्षीय बृद्ध दलित मनरुप महरा चमारले दिक्क मान्दै बताउनुभयो । जिल्लाको उत्तरवत्र्ती क्षेत्रमा थोरै जेथा हुने र साहुले ऋण पत्याउनेका छोरा अरब, कतार, मलेसिया र गरिबगुरुवाका छोरा भारतका पञ्जाव, हरियाणा जाने आम प्रचलनजस्तै देखिएको छ । हिजोआज थोरै लेखपढ भएकाले पनि आफ्नो ठाउँमा काम पाउन मुस्किल भएपछि रोजगारीका लागि विदेश जाने क्रम बढेको गाउँबस्तीका बुढापाका बताउँछन् । यो क्रम जिल्लाको दक्षिणी क्षेत्रमा पनि निकै बढेको देखिन्छ । आफ्नो गाविसका ९० प्रतिशत घरपरिवारको भरणपोषणको मुख्य स्रोत नै वैदेशिक रोजगार रहेको भटौलिया गाविसका निवर्र्तमान अध्यक्ष जामुन मण्डल बताउनुहुन्छ । पछिल्लो समयमा युवा पुस्ताको भारत र अरब राष्ट्रतिरको बढ्दो पलायनले गाउँनगर बस्ती युवाविहीन हुने मात्र नभई सामाजिक र साँस्कृतिक महत्वका पर्वतिहार निरस हुँदै गएको बुढापाकाको भनाइ छ । अचेल गाउँघरमा नाचगान गर्ने, बिहेबटुलोमा काम सघाउने, बिरामी पर्दा अस्पतालसम्म पु¥याइदिने र मर्दा घाट पु¥याउने मान्छेको समेत अभाव खट्कन लागेको जिल्लाको सुदूर दक्षिणवर्ती एकडारा गाविसका पूर्वअध्यक्ष ६५ वर्र्षीय शेषनारायण झा बताउनुहुन्छ ।
मुलुकमा सुरक्षा अवस्था भरपर्दो नहुनु पनि युवा पलायनको कारण बनेको जानकारहरु बताउँछन् ।े खासगरी कृषिमजदूरी गर्ने युवा पुस्ताको भारत पलायनले खेतीपातीको काम निकै प्रभावित भएको छ । यसले गर्दा धानबाली लगाउन नपाएकाले धेरै जग्गा बाँझो बस्ने गरेको जिल्लाको भारतीय सीमावर्ती पर्सापतैली गाविसको चौडिया गाउँका ६० वर्षीय किसान रहिमन मण्डलले बताउनुभयो । युवाहरुको बढ्दो विदेश पलायन रोक्न नसके अब चाँडै जिल्लाका लघुउद्यम र कृषि क्षेत्र ठप्प हुने आमकिसानको चिन्ता छ । यस क्षेत्रमा विज्ञहरुले समाधान पहिल्याएर राज्यलाई ठोस सुझाव दिनुपर्ने महोत्तरीबासी बताउँछन् ।
जिल्लाबाट अरब राष्ट्रबाहेक भारतमात्र जानेको सङ्ख्यापनि १० हजारको हाराहारी भएको रोजगार प्रवद्र्धन क्षेत्रमा कार्यरत सङ्घसंस्थाले अनुमान गरेका छन् । जिल्लामा भारतबाहेकका खाडी राष्ट्रमा रोजगारीका लागि जाने युवाको सङ्ख्या कार्यालयमा बनेका राहदानीलाई आधार मान्ने हो भने एकलाखभन्दा बढी हुनसक्ने जिल्ला प्रशासन कार्यालय महोत्तरीको राहदानी शाखाले जनाएको छ ।
